Ἡ ἐποχὴ τοῦ Ἡρωδιανοῦ

Ἡ ἐποχὴ μετὰ τὸν Μάρκο Αὐρήλιο (Β΄ πρὸς Γ΄ αἰώνα), εἶναι μιὰ ἐποχὴ ἀντιθέσεων ποὺ ἀρχίζουν νὰ ἐκδηλώνονται ὅλο καὶ περισσότερο: Στρατὸς κατὰ λαοῦ καὶ Συγκλήτου, οἱ κάτοικοι τῆς μιᾶς ἐπαρχίας ἐναντίον τῆς ἄλλης κ.ο.κ. Καθὼς ἡ ἰδιότητα τοῦ Ρωμαίου πολίτη καθίσταται δικαίωμα ὅλων τῶν πρώην κατεκτημένων, τὸ δικαίωμα αὐτὸ χάνει τὴ σημασία του, ὅπως καὶ ἡ ἴδια ἡ πόλη τῆς Ρώμης, ποὺ χάνει τὴ σημασία της γιατὶ γίνεται μία πόλη μεταξὺ τόσων ἄλλων. Ἡ Ρώμη εἶναι ἐκεῖ ὅπου βρίσκεται κάθε φορὰ ὁ αὐτοκράτορας. Ὅλοι οἱ «ἴσοι ὡς Ρωμαῖοι» λαοὶ τῆς ρωμαϊκῆς ἐπικράτειας εἶναι ἐπιφυλακτικοὶ πρὸς ὅλους, ὅλοι οἱ πρώην κατεκτημένοι λαοὶ κατηγοροῦν τοὺς ἄλλους γιὰ τὰ ἐλαττώματά τους. Οἱ Αἰγύπτιοι εἶναι παρορμητικοί, οἱ Γερμανοὶ φιλοχρήματοι, οἱ Ἰταλοὶ ἀπόλεμοι, οἱ Ρωμαῖοι τῆς Ρώμης δειλοί, οἱ Ἰλλύριοι ἠλίθιοι, οἱ Σύροι ἀσταθεῖς, οἱ Βορειοαφρικανοὶ αἱμοβόροι, οἱ Ἕλληνες διαλυμένοι ἀπὸ τὴ φαγωμάρα τους, οἱ Θράκες βάρβαροι κ.λπ. Πόλεις πανάρχαιες καὶ ὀνομαστές (Ἀλεξάνδρεια, Καρχηδόνα, Βυζάντιο κ.ἄ.) καταστρέφονται συθέμελα ἀπὸ τὸ ρωμαϊκὸ στρατὸ σὰν νὰ ἦταν ὄχι ρωμαϊκὲς ἀλλὰ ἐχθρικές. Οἱ Ρωμαῖοι τῆς Ρώμης ἔπρεπε πλέον ὄχι μόνο νὰ συνηθίσουν ὡς νέους «ρωμαίους» συμπατριῶτες τοὺς πρώην κατεκτημένους μὲ τὰ ἀλλόκοτα ἔθιμά τους, ἀλλὰ καὶ νὰ ἀποδέχονται ὡς αὐτοκράτορές τους ἄτομα ἀπὸ τὴ Φοινίκη, τὴ Θράκη κ.ἀ. τὰ ὁποῖα περιφρονοῦσαν τοὺς ρωμαϊκοὺς θεοὺς γιὰ χάρη ἄλλων, ἀφοῦ ὁ στρατὸς ἐξέλεγε τοὺς αὐτοκράτορες –καὶ ποιὸς μποροῦσε νὰ ἀντισταθεῖ στὸ στρατό; Ἀπὸ τὴν ἄλλη, βεβαίως οἱ πρώην κατεκτημένοι ἐκρωμαΐζονταν τουλάχιστον ἐπιφανειακά (π.χ. στὸ ἐπίπεδο τῆς νομοθεσίας μὲ τὴν κατάργηση τῶν ἐπιμέρους ἐθνοτοπικῶν νομοθεσιῶν). Εἶναι ἡ ἔνδειξη ὅτι χρειαζόταν ἐπειγόντως κάτι ποὺ θὰ ἑνοποιοῦσε πραγματικὰ τὴν Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία. Ἡ πολιτικὴ θεολογία ἀπαιτοῦσε ρητὰ τὴν συσχέτιση τῆς μονοκρατορίας τοῦ Δία μὲ ἐκείνη τοῦ μόνου ἀνθρώπου στὸν ὁποῖο ὁ Δίας δίνει τὴν ἐξουσία ἐπὶ ὅλων τῶν ἀνθρώπων· ἐξουσία ποὺ γίνεται ἀντιληπτὴ ὡς θεόσδοτη. Κι ἀκόμη δὲν ἔχουν καλὰ καλὰ ἀρχίσει οἱ μεγάλες ἐπιδρομὲς σὲ Δύση καὶ Ἀνατολή. 
Ἂς δοῦμε πῶς περιγράφει τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ὁ Ἡρωδιανὸς ἀπὸ τὴν Ἀντιόχεια (178-238 μ.Χ.):

Τῆς μετὰ Μάρκον βασιλείας ἱστορία.

1.6.5

«Ἡ Ρώμη βρίσκεται ἐκεῖ ποὺ βρίσκεται κάθε φορὰ ὁ αὐτοκράτορας».

1.14.3. Ὅταν κάηκε ὁ ναὸς τῆς Εἰρήνης στὴ Ρώμη, ὅπου καθένας ἄφηνε γιὰ φύλαξη ὅ,τι εἶχε:

«Ὅλοι μαζὶ θρηνοῦσαν τὴν καταστροφὴ τῆς δημόσιας περιουσίας, ὁ καθένας ὅμως σκεφτόταν τὴ δική του».

1.17.6. Κάποιος…

«ὄντας Αἰγύπτιος τὴν καταγωγή, ἦταν ἀπὸ τὴ φύση του παρορμητικὸς στὶς ἐνέργειές του καὶ δροῦσε ὑπὸ τὸ κράτος τῶν συναισθημάτων του».

2.6.4. Μετὰ τὴ δολοφονία του Περτίνακα, οἱ στρατιῶτες διακήρυξαν….

«Ὅτι τὸ ἀξίωμα τοῦ αὐτοκράτορα πωλεῖται: Ὑποσχέθηκαν ὅτι θὰ παραδώσουν τὴν ἐξουσία σὲ ὅποιον προσφέρει τὰ περισσότερα λεφτὰ καὶ ὅτι θὰ ἐγγυηθοῦν μὲ τὰ ὅπλα τους τὴν ἀσφαλὴ μετάβασή του στ’ ἀνάκτορα».

2.7.9.

«Οἱ Σύροι, λαὸς ἀπὸ τὴ φύση του ἀσταθής, εἶναι πάντα ἕτοιμοι νὰ ἀνατρέψουν τὰ κατεστημένα».

2.9.11.

«Οἱ κάτοικοι τῆς Παννονίας…τόσο νωθροὶ εἶναι στὸ μυαλὸ καὶ ἀνήμποροι νὰ καταλάβουν εὔκολα κάτι ποὺ τοὺς λένε ἢ τοὺς κάνουν μὲ πονηριὰ καὶ δόλο».

2.11.3-4.

«Οἱ κάτοικοι τῆς Ἰταλίας εἶχαν ἀπὸ καιρὸ ἐγκαταλείψει τὰ ὅπλα καὶ τοὺς πολέμους καὶ εἶχαν ἐπιδοθεῖ στὴν καλλιέργεια τῆς γῆς και τὰ εἰρηνικά τους ἔργα. Τὴν ἐποχὴ ποὺ τὸ πολίτευμα τῶν Ρωμαίων ἦταν δημοκρατικὸ…ὅλοι οἱ Ἰταλοὶ ἦταν ὑπὸ τὰ ὅπλα καὶ κατέκτησαν στεριὲς καὶ θάλασσες μὲ τοὺς πολέμους τους ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων καὶ τῶν βαρβάρων. […] Ἀπὸ τότε ὅμως ποὺ τὸ πολίτευμα ἔγινε μοναρχικὸ καὶ ἡ ἀρχὴ περιῆλθε στὸν Αὔγουστο, αὐτὸς ἀπάλλαξε τοὺς Ἰταλοὺς ἀπὸ τὰ σχετικὰ καθήκοντα καὶ ἐπέβαλε τὸν ἀφοπλισμό τους….ἐγκαθιστώντας μισθοφόρους στρατιῶτες μὲ συμφωνημένη ἀμοιβή».

3.2.8.

«Εἶναι παλιὰ ἀρρώστια τῶν Ἑλλήνων τοῦτο, νὰ βρίσκονται μεταξύ τους σὲ συνεχεῖς διαμάχες καὶ νὰ ἐπιδιώκουν τὴν καταστροφὴ ἐκείνου ποὺ φαίνεται πὼς ὑπερέχει, κι αὐτὸ ἐξουθένωσε τὴν Ἑλλάδα. Καὶ καθὼς οἱ δυνάμεις τους παράκμασαν καὶ ἀλληλοκαταστράφηκαν, ἦταν εὔκολο πιὰ νὰ κατακτηθοῦν…»

3.3.5

«Οἱ Μαυριτανοί, πραγματικοὶ φονιάδες…ἔσπευσαν στὴν Τύρο, τὴν ὁποία, μετὰ ἀπὸ λεηλασίες καὶ σκοτωμούς, τὴν παρέδωσαν ὁλόκληρη στὶς φλόγες».

3.6.9. Κατὰ τὴν πολιορκία τοῦ Βυζαντίου ἀπὸ τὸν Σεβῆρο…

«Ἡ πόλη καταστράφηκε ἀργότερα ἐξαιτίας τῆς πείνας καὶ καταστράφηκε ὁλοκληρωτικά· χωρὶς πιὰ θέατρα, χωρὶς λουτρά, χάνοντας ὅλη τὴν πολυτέλειά του καὶ τὸ κύρος του, τὸ Βυζάντιο δόθηκε, σὰν νὰ ἦταν κανένα χωριό, στοὺς Περίνθιους νὰ τὸ ἔχουν στὴ δούλεψή του».

3.7.7.

«Οἱ στρατιῶτες τοῦ Σεβήρου λεηλάτησαν καὶ πυρπόλησαν τὸ Λούγδουνο [Λυόν]»

4.5.7. Ὁ Καρακάλλας λέει:

«Ὁ Δίας, ὅπως αὐτὸς κατέχει μόνος του τὴν ἐξουσία τῶν θεῶν, ἔτσι καὶ τὴν ἐξουσία τῶν ἀνθρώπων σὲ ἕναν τὴ δίνει».

4.9.1-8. Ὁ Καρακάλλας σφαγιάζει τμῆμα τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἀλεξάνδρειας, τὸ ὁποῖο παγίδευσε πρῶτα:

«Τὸ σχέδιό του ἦταν νὰ ἐξοντώσει ἕνα μεγάλο μέρος ἀπὸ ἐκείνους. Τὸ κρυφὸ μίσος του εἶχε τὴν ἑξῆς αἰτία. Ὅταν ἦταν ἀκόμα στὴ Ρώμη, ἐνόσω ὁ ἀδερφός του ζοῦσε ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴ δολοφονία του, τὸν πληροφόρησαν ὅτι οἱ Ἀλεξανδρινοὶ τὸν εἶχαν διακωμωδήσει μὲ σκληρὸ τρόπο… Πολλὰ ἀπὸ τὰ σκώμματα ἀφοροῦσαν τὴ δολοφονία τοῦ ἀδελφοῦ του καὶ τὴν ἡλικιωμένη μητέρα του, τὴν ὁποία ἀποκαλοῦσαν Ἰοκάστη, ἐνῶ κορόιδευαν καὶ τὸν ἴδιο, ποὺ, ὄντας ἕνας μικροκαμωμένος ἄνθρωπος, ἤθελε νὰ μιμηθεῖ τὸν Ἀλέξανδρο καὶ τὸν Ἀχιλλέα. Οἱ Ἀλεξανδρινοὶ ἀπὸ τὴ μεριά τους ὅλα τοῦτα τὰ θεωροῦσαν παιχνίδια, ὁ Ἀντωνίνος ὅμως….ὁδηγήθηκε σὲ σκέψεις ὀλέθριες καὶ καταστροφικὲς γιὰ ἐκείνους. […] Κάλεσε μὲ ἀνακοίνωσή του ὅλους τοὺς νέους νὰ συγκεντρωθοῦν σὲ ἕνα μεγάλο ἀνοιχτὸ πεδίο, λέγοντας ὅτι θέλει νὰ σχηματίσει μιὰ φάλαγγα πρὸς τιμὴν τοῦ Ἀλέξανδρου καὶ νὰ τῆς δώσει τὸ ὄνομά του. […] Οἱ νεαροὶ ἔδωσαν ὅλοι τους πίστη στὶς ὑποσχέσεις…Ἔτσι πῆγαν στὴ συγκέντρωση, μαζὶ μὲ τοὺς γονεῖς τους καὶ τ’ ἀδέρφια τους, ποὺ μοιράζονταν τὴ χαρὰ καὶ τὴν αἰσιοδοξία τους. [….] Ἀπὸ τοὺς στρατιῶτες κάποιοι σκότωναν καὶ κάποιοι ἄλλοι πιὸ πέρα ἔσκαβαν μεγάλα χαντάκια ὅπου τραβοῦσαν τοὺς σκοτωμένους καὶ τοὺς πετοῦσαν μέσα, μέχρι ποὺ τὰ γέμισαν μὲ πτώματα. Κι ἀπὸ πάνω ἔριχναν χώματα, ὥσπου γρήγορα σχηματίστηκε ἕνας μεγάλος ὁμαδικὸς τάφος. Μαζὶ μὲ τοὺς νεκροὺς ἔριξαν καὶ πολλοὺς μισοπεθαμένους ἐνῶ ἔσπρωξαν μέσα κι ἄλλους ποὺ δὲν εἶχαν τραυματιστεῖ. […] Τόση ἦταν ἡ ἔκταση τῆς σφαγῆς, ὥστε οἱ ἐκβολὲς τοῦ Νείλου, ποὺ εἶναι μεγάλη περιοχή, καὶ ὅλη ἡ παραλία γύρω ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδρεια βάφτηκαν κόκκινα ἀπὸ τὰ ρυάκια τὸ αἷμα ποὺ διέσχιζαν τὴν πεδιάδα».

5.4.4. Ὁ Ἡλιογάβαλος [Marcus Aurelius Antoninus]

«ἀντιπαθοῦσε κάθε ρωμαϊκὸ ἢ ἑλληνικὸ ἔνδυμα, γιατὶ, ὅπως ἔλεγε, ἦταν φτιαγμένα ἀπὸ μαλλί, φτηνὸ ὑλικό».

5.5.5. Ἡ μητέρα του προσπαθοῦσε νὰ τοῦ ἀλλάξει τὰ μυαλά…

«Δὲν ἔπρεπε, τοῦ ἔλεγε, νὰ τὸν δοῦν στὴ Ρώμη μὲ τέτοια ἐμφάνιση ξενικὴ καὶ ὁλότελα βαρβαρική, γιατὶ θὰ ἐνοχληθοῦν, καθὼς δὲν εἶναι ἐξοικειωμένοι καὶ θεωροῦν ὅτι κάτι τέτοια στολίδια δὲν ταιριάζουν σὲ ἄνδρες ἀλλὰ σὲ γυναῖκες».

5.5.7-8.

«Διέταξε ὅλους τοὺς ἄρχοντες τῶν Ρωμαίων καὶ ὅποιον τελοῦσε δημόσιες θυσίες νὰ ἀναφέρουν τὸ ὄνομα τοῦ νέου θεοῦ Ἐλαγάβαλου πρὶν ἀπὸ τοὺς ἄλλους θεοὺς ποὺ ἐπικαλοῦνταν στὶς ἱεροτελεστίες. […] Ἔχτισε πρὸς τιμὴν τοῦ θεοῦ ἕναν τεράστιο καὶ ὡραιότατο ναό. Καθημερινὰ ἔσφαζε ἀμέτρητους ταύρους καὶ πολλὰ πρόβατα ποὺ τὰ ἀπόθετε στοὺς βωμοὺς … Μπροστὰ στοὺς βωμοὺς ἔχυναν πολλοὺς ἀμφορεῖς παλαιὸ καὶ ἐκλεκτὸ κρασί, ἔτσι ποὺ στὰ ρεῖθρα κυλοῦσε κρασὶ καὶ αἷμα ἀνάκατο. Κοντὰ στοὺς βωμοὺς αὐτὸς μαζὶ μὲ γυναῖκες ἀπὸ τὴ Φοινίκη χόρευαν στοὺς ἤχους διαφόρων ὀργάνων, κάνοντας κύκλους γύρω ἀπὸ τοὺς βωμοὺς κρατώντας κύμβαλα καὶ τύμπανα. […] Φοροῦσαν παπούτσια λινά, σὰν κι αὐτὰ ποὺ φοροῦν οἱ ἑρμηνευτὲς τῶν χρησμῶν στὴ Φοινίκη».

5.6.2

«Προσποιήθηκε ὅτι ἐρωτεύτηκε μιὰ παρθένα ἱέρεια τῆς θεᾶς τῶν Ρωμαίων Ἑστίας, ἡ ὁποία ἦταν ὑποχρεωμένη ἀπὸ τὸν ἱερὸ νόμο νὰ τηρεῖ ἁγνότητα καὶ νὰ μείνει ἰσοβίως παρθένα. Πῆρε λοιπὸν τὴν κοπέλα ἀπὸ τὴν ὑπηρεσία τῆς Ἑστίας καὶ ἀπὸ τοὺς θαλάμους τῶν παρθένων τοῦ ναοῦ γιὰ νὰ τὴν κάνει γυναίκα του. […] Ἐξάλλου ὁ γάμος ἀνάμεσα σὲ ἕναν ἱερέα καὶ μιὰ ἱέρεια, εἶπε, ἦταν κάτι ταιριαστό. Ἀλλὰ καὶ αὐτὴ μετὰ ἀπὸ λίγο τὴν ἔδιωξε».

5.6.3-4.

«Τὸ ἄγαλμα τῆς Παλλάδας, ποὺ οἱ Ρωμαῖοι τὸ σέβονται καὶ τὸ κρατοῦν κρυφὸ χωρὶς νὰ τὸ βλέπει κανείς, τὸ μετέφερε στὸ δωμάτιό του …γιὰ τὸ γάμο του μὲ τὸν θεό (Ἐλεγάβαλο).Ὕστερα ὅμως εἶπε ὅτι τοῦ θεοῦ δὲν τοῦ ἄρεσε μιὰ τέτοια πολεμικὴ θεὰ ποὺ εἶναι συνέχεια ὁπλισμένη, καὶ ζήτησε νὰ μεταφέρουν ἐκεῖ τὸ ἄγαλμα τῆς Οὐρανίας, ποὺ λατρεύεται ξεχωριστὰ ἀπὸ τοὺς Καρχηδόνιους καὶ τοὺς ναοὺς τῆς Λιβύης».

5.6.9

«ἀπὸ τοὺς χοίρους ἀπεῖχε, σύμφωνα μὲ τὸν φοινικικὸ νόμο».

6.3.7. Κατὰ τὸν Marcus Aurelius Severus Alexander…

«Οἱ βάρβαροι ἀποθρασύνονται ἂν φανεῖς ὑποχωρητικὸς ἀπέναντί τους καὶ διστακτικός, ἀλλὰ δὲν εἶναι τὸ ἴδιο ἀνθεκτικοὶ ἂν βρεθοῦν μπροστὰ σὲ ἀντίσταση».

6.7.9.

«Αὐτὸ εἶναι ποὺ πείθει πάνω ἀπὸ ὅλα τοὺς Γερμανούς, ποὺ εἶναι φιλοχρήματοι και πάντοτε ἕτοιμοι νὰ πουλήσουν στοὺς Ρωμαίους μιὰ συνθήκη εἰρήνης πληρωμένη μὲ χρυσάφι».

7.1.2. Ὁ Μαξιμίνος Θράξ…

«Ὅπως ἡ καταγωγή του, ἔτσι καὶ ὁ χαρακτήρας του ἦταν ἀπὸ τὴ φύση του βάρβαρος. Αἱμοβόρος ὅπως καὶ οἱ πρόγονοί του καὶ οἱ συμπατριῶτες του…»

7.3.5-6.

«Τὰ ἀφιερώματα στοὺς ναούς, τὰ ἀγάλματα τῶν θεῶν, τὶς τιμητικὲς προσφορὲς πρὸς τοὺς ἥρωες….ὅλα αὐτὰ τὰ ἔριξαν στὰ χωνευτήρια γιὰ νὰ τὰ λιώσουν. Τοῦτο ἦταν ποὺ λύπησε τὸν λαό…Ἀποτέλεσμα ἦταν κάποιοι ἀπὸ τὶς λαϊκὲς τάξεις νὰ προβάλουν ἀντίσταση καὶ νὰ ὀργανώσουν φρουρὲς στοὺς ναούς, ἕτοιμοι νὰ πέσουν νεκροὶ μπροστὰ στοὺς βωμοὺς παρὰ νὰ δοῦν τὴν πατρίδα τους νὰ σκυλεύεται».

7.7.1.

«Πάντα ὁ ὄχλος βέβαια δὲν θέλει πολὺ γιὰ νὰ ξεσηκωθεῖ, καὶ εἰδικὰ ὁ ρωμαϊκὸς ὄχλος, ἕνα πολυάριθμο καὶ ἑτερόκλητο συνονθύλευμα ἀνθρώπων, εἶναι εὔκολο ν’ ἀλλάξει γνώμη».

7.8.6. Μιλᾶ ὁ Μαξιμίνος Θράξ:

«Δὲν ἀγνοεῖτε πόσο ἀσταθὴς καὶ εὐμετάβλητος εἶναι ὁ ρωμαϊκὸς λαός, ποὺ τὸ θάρρος του ὅμως ἐξαντλεῖται στὸ νὰ φωνάζει. Ἀρκεῖ νὰ δοῦν δυὸ τρεῖς στρατιῶτες μόνο γιὰ νὰ τὸ βάλουν στὰ πόδια σπρώχνοντας καὶ ποδοπατώντας ὁ ἕνας τὸν ἄλλον, γιὰ νὰ γλιτώσει ὁ καθένας ἀπὸ τὸν δικό του κίνδυνο χωρὶς νὰ νοιάζεται γιὰ τὸν κίνδυνο τοῦ συνόλου».

7.9.10. Ὁ Καπελιανός, ἕνας συγκλητικὸς ὁπαδὸς τοῦ Μαξιμίνου καὶ διοικητὴς τῆς Νουμιδίας…

«Μὲ τὸ ποὺ μπῆκε στὴν Καρχηδόνα, σκότωσε ὅποιον διακεκριμένο πολίτη δὲν εἶχε σκοτωθεῖ στὴ μάχη καὶ δὲν δίστασε οὔτε τοὺς ναοὺς νὰ συλήσει οὔτε τὰ χρήματα δημόσια καὶ ἰδιωτικὰ ν’ ἁρπάξει. […] Στοὺς στρατιῶτες του ἐπέτρεψε νὰ κάψουν καὶ νὰ λεηλατήσουν τοὺς ἀγροὺς καὶ τὰ χωριά».