«Λοιπόν, ἐποιήσαμεν οὐδέν». Εὐγένιος, Εὐγενικός, Κοραῆς

Ὁ πάπας Εὐγένιος Δ΄(wikipedia,

Bull of Union with the Greeks)

 

Μετὰ δὲ τὸ τελεσθῆναι τοὺς περὶ τούτου λόγους καὶ γραφῆναι παρὰ τῶν Λατίνων, ἀνέστημεν πάντες καὶ ἐξήλθομεν εἰς ἡλιακόν, εἰς ὃν καὶ ὁ πάπας ἐξελθὼν καὶ τὰς ἐν τῷ ὅρω ὑπογραφὰς ἡμῶν θεωρήσας, ὑπέγραψε καὶ αὐτὸς ἱστάμενος ὄρθιος ἐπὶ ἀναλογίου ἐρείσας τὰς χεῖράς τε καὶ τὸν ὅρον. Ἠρώτησε δὲ εἰ ὑπέγραψεν ὁ Ἐφέσου, καὶ ἀκούσας ὡς οὐχ ὑπέγραψεν, ἔφη· Λοιπὸν ἐποιήσαμεν οὐδέν.

 

...Ρώτησε ὁ Πάπας Εὐγένιος ἐὰν ὑπέγραψε (τὴν Ἕνωση) ὁ μητροπολίτης Ἐφέσου (Μάρκος), καὶ ὅταν ἄκουσε ὅτι δὲν ὑπέγραψε, εἶπε: Λοιπόν, δὲν κάναμε τίποτα.

Σίλβεστρος Συρόπουλος, Ἀπομνημονεύματα, ἔκδ. V. Laurent, Les «Mémoires» du grand ecclésiarque de l'Église de Constantinople Sylvestre Syropoulos sur le concile de Florence (1438-1439), Ρώμη 1971, 496.16-20 (10.15).

Mετὰ τὴν Ἕνωση, ἀκολούθησε ἡ λειτουργία Λατίνων καὶ Βυζαντινῶν μέσα στὸ ναὸ τῆς Φλωρεντίας:

Ἀνέβη δὲ ὁ Ἰουλιανὸς καὶ ὁ Νικαίας εἰς τὸ πέργουλον ἀναγνῶναι τὸν ὅρον. Καὶ πρῶτον ἀνέγνω αὐτὸν ὁ Ἰουλιανὸς λατινικῶς· εἶτα ἠρώτησε τοὺς ἰδίους ἀρχιβεσκόβους, εἰ ἀρέσκει αὐτοῖς ὁ ὅρος, καὶ πάντες ἅμα ἐβόησαν· Πλάτζετ, πλάτζετ. Εἶτ' ἀνέγνω αὐτὸν ὁ Νικαίας ἑλληνικῶς καὶ ὕστερον εἶπεν· Ἐρωτήσω κἀγὼ ὑμῖν λόγον καὶ ἀποκρίθητέ μοι· Ἀρέσει ὑμῖν ὁ ἀναγνωσθεὶς ὅρος; Καὶ εἶπον οἱ πολλοί· Ἀρέσει. Καὶ τότ' εὐθὺς περιεπτύξαντο ἀλλήλους ὁ Ἰουλιανός τε καὶ ὁ Νικαίας καὶ ἐποίησαν ἀσπασμόν, καὶ οὕτω κατῆλθον καὶ ἔστη ἑκάτερος εἰς τὸν ἴδιον τόπον. Εὐθὺς δὲ ἤρξατο ἡ λειτουργία. [...] Ὁ δὲ μέλλων ἀναγνῶναι τὸ εὐαγγέλιον πρῶτον ἠσπάζετο τὸν πόδα τοῦ πάπα, εἶτα ἵστατο εἰς τὸ μέσον καὶ ἀνεγίνωσκεν.

Μετὰ τὴ λειτουργία, ὁ αὐτοκράτορας Ἰωάννης Η΄ εἶπε στὸν Πάπα:

«Ἰδοὺ ἡ ἕνωσις ἐτελέσθη Θεοῦ χάριτι καὶ ἔγινε χτὲς ἡ ἑορτάσιμη λειτουργία, παρόντος τοῦ πλήθους τῶν Λατίνων καὶ τῶν Γραικῶν. Ἐπειδὴ λοιπὸν ἑνωθήκαμε, καὶ δὲν ὑπάρχει διαφορὰ μεταξύ μας, καὶ φάνηκε ὅτι ἔχουμε ἀπονέμει τὸ προσῆκον σέβας στὶς τελετουργίες σας, πρέπει πάλι κατὰ τὸν ἴσον καὶ ὅμοιον τρόπον, μὲ τὴν παρουσία σου καὶ τὴν προτροπή σου νὰ συνάξεις ὅλους τοὺς δικούς σου στὴν ἴδια ἐκκλησία, ὥστε νὰ δοῦν τὴν ἱερουργίαν τῆς ἡμῶν Ἐκκλησίας, ὥστε νὰ τηρηθεῖ ἡ ἰσότητα σὲ ὅλα».

Ὁ Πάπας ἀπάντησε ὅτι δὲν γνωρίζει ὁποία τίς ἐστιν ἡ λειτουργία τῶν Βυζαντινῶν. Ὅταν τοῦ περιέγραψαν τὴ βυζαντινὴ θεία λειτουργία, ἀπάντησαν οἱ ἀπεσταλμένοι τοῦ Πάπα στὸν αὐτοκράτορα: «(ὁ Πάπας) διὰ τοῦτο ὁρίζει, ἵνα: Ἐὰν θέλετε, μπορεῖ κάποιος ἀπὸ ἐσᾶς νὰ ἔρθει καὶ νὰ λειτουργήσει σὲ κάποιο κελλί, ὥστε νὰ δεῖ ὁ Πάπας ὅλες τὶς ἱερουργίες σας. Ἐὰν πάλι δὲν τὸ θέλετε, ὁρίσατε ἡμέρα γιὰ νὰ λειτουργήσετε, καὶ θὰ ἔρθουν ἐκεῖ δύο ἢ τρεῖς τῶν καρδιναλίων». Ὁ αὐτοκράτορας τότε παραιτήθηκε ἀπὸ τὴν προσπάθεια.

Μετὰ ἀπὸ αὐτά, «ἐμήνυσεν ὁ πάπας τῷ βασιλεῖ, ὅτι· Ἐπειδὴ ὁ Ἐφέσου δὲν ἐπείσθη στὴν ἀπόφαση τῆς συνόδου οὔτε τὸν ὅρον ὑπέγραψε, πρέπει νὰ κριθεῖ συνοδικῶς, καὶ ἐὰν δὲν πεισθεῖ, νὰ καταδικαστεῖ. Στεῖλέ μας τον ἵνα κριθῇ».

Σίλβεστρος Συρόπουλος, 498.18-502.27 (10.16-18).

 

 

Χωρὶς τὸ εὐτυχέστατον τοῦτο πεῖσμα τῶν πρὸ ἡμῶν (βλ. παραπάνω: «τὸ πεῖσμα τοῦ κοινοῦ λαοῦ νὰ μὴν ἑνωθῇ μὲ τοὺς Παπιστάς») καὶ ἡ δεισιδαιμονία ἤθελ' αὐξηθῇν ἐπιπλέον, καὶ τὰ πολυπληθῆ τάγματα τῶν Δυτικῶν Μοναχῶν ἔμελλαν νὰ καταβρωμίσωσι τὸ ἔδαφος τῆς ταλαιπώρου Ἑλλάδος, καὶ τὰ Νερωνικὰ τῆς Ἱερᾶς ἐξετάσεως κριτήρια νὰ φλογίζωσι τοὺς Ἕλληνας, ὡς κατεφλεξαν πολλὰς μυριάδας Δυτικῶν, καὶ ἡ Ἀνατολικὴ ἐκκλησία νὰ ὑποταχθῇ ὡς εἰς κεφαλὴν τὸν Πάπαν

Ἀδ. Κοραῆς, Προλεγόμενα στὸν α΄ τόμο τῶν Ἀτάκτων (1828).

Ὁ ἐπίσκοπος τῆς Ἐφέσου Μᾶρκος, ἕνας ἀπὸ τοὺς πατέρας τῆς Φλωρεντινῆς συνόδου, ὁ μόνος ἴσως, ὅστις ἔσωσε τὸ γένος ἀπὸ τὰς παγίδας τῆς Ρώμης.

Ἀδ. Κοραῆς, Προλεγόμενα στὸν Ἱερατικὸ Συνέκδημο (1831).

 

Πῶς νὰ καταργήσεις τὶς μονομαχίες

Πηγή: John Foxe, Actes and Monuments of these Latter and Perillous Days, Touching Matters of the Church (1563)

 

Οἱ μονομαχίες ἦταν ἐξαιρετικὰ δημοφιλεῖς σὲ ὅλους τοὺς Ρωμαίους. Ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς Χριστιανούς. Στὶς ἀρχὲς τοῦ 4ου αἰ., ὁ Κωνσταντίνος προσπάθησε νὰ τὶς περιορίσει. Ὑπάρχουν δύο ἀναφορὲς γιὰ τὴν προσπάθειά του αὐτή. Ἡ πρώτη βρίσκεται στὸν Θεοδοσιανὸ Κώδικα 15.12.1 τῆς 1-10-325, καὶ ὁ ἴδιος νόμος (διάταγμα, στὴν πραγματικότητα) ἐπαναλαμβάνεται σὲ συντομία στὸν Ἰουστινιάνειο Κώδικα, 11.44.1. Ἡ πολιτικὴ αὐτὴ ἀφοροῦσε ὅσους εἶχαν καταδικαστεῖ γιὰ κάποιο ἔγκλημα (τοὺς damnati), καὶ κατέληγαν -στὰ πλαίσια τῆς ποινῆς τους- νὰ ἀγωνίζονται ὡς μονομάχοι (damnatio ad ludum). Μὲ βάση αὐτὸ τὸ νόμο, οἱ ἐλεύθεροι πολίτες ποὺ καταδικάζονταν γιὰ κάποιο πράγμα  στὸ ἑξῆς δὲν θὰ ρίχονταν στὴν ἀρένα γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν (συχνά, ὄντας  ἀπειροπόλεμοι), μέχρι θανάτου, κάποιον ἀντίπαλο. Μονομάχοι ὡστόσο, ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς ἐγκληματίες, γίνονταν ἐπίσης εἴτε οἱ σκλάβοι εἴτε ἐλεύθεροι ποὺ ἀγωνίζονταν ὡς ἐπαγγελματίες μονομάχοι, γιὰ ἀμοιβή. Γι' αὐτοὺς δὲν γίνεται μνεία. Στὸ νόμο, πάντως, ὁ Κωνσταντίνος λέει ρητὰ ὅτι τὰ αἱματηρὰ θεάματα δὲν τὸν εὐχαριστοῦν οὔτε δημόσια οὔτε ἰδιωτικά. Ὡστόσο, ἡ πολιτικὴ δὲν ἦταν συνεπής, ἀφοῦ σὲ γράμμα του τὸ 336 ὁ ἴδιος αὐτοκράτορας ἐπιτρέπει στὴν πόλη τοῦ Hispellum (κεντρικὴ Ἰταλία) νὰ διοργανώνει ἀγῶνες μονομαχίας.

Ἐκεῖ ποὺ δὲν μπορεῖ ἕνας αὐτοκράτορας, μπορεῖ ἕνας μοναχός:

Ὀνώριος μὲν γὰρ ὁ τῆς Εὐρώπης τὴν βασιλείαν δεξάμενος τὰς ἐν Ῥώμῃ πάλαι γιγνόμενας μονομαχίας κατέλυσεν, ἀφορμὴν τοιάνδε λαβών. Τηλεμάχιός τις ἦν τὸν ἀσκητικον ἀσπαζόμενος βίον, οὖτος ἀπὸ τῆς Ἑῴας ἀπάρας καὶ τούτου χάριν τὴν Ῥώμην καταλαβών, τῆς μυσαρᾶς ἐκείνης ἐπιτελουμένης θέας εἰσελήλυθε καὶ αὐτὸς εἰς τὸ στάδιον, καὶ καταβὰς παύειν ἐπειρᾶτο τοὺς κατ’ ἀλλήλων κεχρημένους τοῖς ὅπλοις. Τὴς δὲ μιαιφονίας οἱ θεαταὶ χαλεπήναντες καὶ τοῦ τοῖς αἵμασιν ἐκείνοις ἐπιτερπομένου δαίμονος εἰσδεξάμενοι τὴν βακχείαν, κατέλευσαν τῆς εἰρήνης τὸν πρύτανιν. Τοῦτο μαθὼν ὁ θαυμαστὸς βασιλεὺς τὸν μὲν τοῖς νικηφόροις συνηρίθμησε μάρτυσι, τὴν δὲν πονηρὰν ἐκείνην ἔπαυσε θεωρίαν.

 δηλαδή:

Ὁ Ὁνώριος, ποὺ κληρονόμησε τὸ τμῆμα τῆς αὐτοκρατορίας στὴν Εὐρώπη, σταμάτησε τὶς μονομαχίες ποὺ γιὰ πολὺ καιρὸ γίνονταν στὴ Ρώμη. Ἡ ἀφορμὴ γι' αὐτὸ προέκυψε ἀπὸ τὴν ἀκόλουθη κατάσταση. Κάποιος μὲ τὸ ὄνομα Τηλέμαχος εἶχε γίνει μοναχός. Ξεκίνησε ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴ καὶ γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ πῆγε στὴ Ρώμη. Ἐκεῖ, ὅταν τὸ μυσαρὸ θέαμα λάμβανε χώρα, εἰσῆλθε κι αὐτὸς στὸ στάδιο καί, μπαίνοντας στὴν ἀρένα, προσπάθησε νὰ σταματήσει τοὺς ἄνδρες ποὺ μάχονταν ὁ ἕνας τὸν ἄλλο. Οἱ θεατὲς ἀγανάκτησαν καί, ἐμπνευσμένοι ἀπὸ τὴν τρέλλα τοῦ δαίμονα ποὺ εὐχαριστεῖται μὲ τέτοιες αἱματηρὲς πράξεις, λιθοβόλησαν τὸν εἰρηνοποιὸ μέχρι θανάτου. Αὐτὸ μαθαίνοντας ὁ θαυμαστὸς βασιλεύς, τερμάτισε τὸ κακὸ αὐτὸ θέαμα.

Θεοδώρητος, Ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία, 327.21-328.10 (5.26).

 

Ἦταν 1 Ἰανουαρίου 404.