Πῶς νὰ καταργήσεις τὶς μονομαχίες

Πηγή: John Foxe, Actes and Monuments of these Latter and Perillous Days, Touching Matters of the Church (1563)

 

Οἱ μονομαχίες ἦταν ἐξαιρετικὰ δημοφιλεῖς σὲ ὅλους τοὺς Ρωμαίους. Ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς Χριστιανούς. Στὶς ἀρχὲς τοῦ 4ου αἰ., ὁ Κωνσταντίνος προσπάθησε νὰ τὶς περιορίσει. Ὑπάρχουν δύο ἀναφορὲς γιὰ τὴν προσπάθειά του αὐτή. Ἡ πρώτη βρίσκεται στὸν Θεοδοσιανὸ Κώδικα 15.12.1 τῆς 1-10-325, καὶ ὁ ἴδιος νόμος (διάταγμα, στὴν πραγματικότητα) ἐπαναλαμβάνεται σὲ συντομία στὸν Ἰουστινιάνειο Κώδικα, 11.44.1. Ἡ πολιτικὴ αὐτὴ ἀφοροῦσε ὅσους εἶχαν καταδικαστεῖ γιὰ κάποιο ἔγκλημα (τοὺς damnati), καὶ κατέληγαν -στὰ πλαίσια τῆς ποινῆς τους- νὰ ἀγωνίζονται ὡς μονομάχοι (damnatio ad ludum). Μὲ βάση αὐτὸ τὸ νόμο, οἱ ἐλεύθεροι πολίτες ποὺ καταδικάζονταν γιὰ κάποιο πράγμα  στὸ ἑξῆς δὲν θὰ ρίχονταν στὴν ἀρένα γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν (συχνά, ὄντας  ἀπειροπόλεμοι), μέχρι θανάτου, κάποιον ἀντίπαλο. Μονομάχοι ὡστόσο, ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς ἐγκληματίες, γίνονταν ἐπίσης εἴτε οἱ σκλάβοι εἴτε ἐλεύθεροι ποὺ ἀγωνίζονταν ὡς ἐπαγγελματίες μονομάχοι, γιὰ ἀμοιβή. Γι' αὐτοὺς δὲν γίνεται μνεία. Στὸ νόμο, πάντως, ὁ Κωνσταντίνος λέει ρητὰ ὅτι τὰ αἱματηρὰ θεάματα δὲν τὸν εὐχαριστοῦν οὔτε δημόσια οὔτε ἰδιωτικά. Ὡστόσο, ἡ πολιτικὴ δὲν ἦταν συνεπής, ἀφοῦ σὲ γράμμα του τὸ 336 ὁ ἴδιος αὐτοκράτορας ἐπιτρέπει στὴν πόλη τοῦ Hispellum (κεντρικὴ Ἰταλία) νὰ διοργανώνει ἀγῶνες μονομαχίας.

Ἐκεῖ ποὺ δὲν μπορεῖ ἕνας αὐτοκράτορας, μπορεῖ ἕνας μοναχός:

Ὀνώριος μὲν γὰρ ὁ τῆς Εὐρώπης τὴν βασιλείαν δεξάμενος τὰς ἐν Ῥώμῃ πάλαι γιγνόμενας μονομαχίας κατέλυσεν, ἀφορμὴν τοιάνδε λαβών. Τηλεμάχιός τις ἦν τὸν ἀσκητικον ἀσπαζόμενος βίον, οὖτος ἀπὸ τῆς Ἑῴας ἀπάρας καὶ τούτου χάριν τὴν Ῥώμην καταλαβών, τῆς μυσαρᾶς ἐκείνης ἐπιτελουμένης θέας εἰσελήλυθε καὶ αὐτὸς εἰς τὸ στάδιον, καὶ καταβὰς παύειν ἐπειρᾶτο τοὺς κατ’ ἀλλήλων κεχρημένους τοῖς ὅπλοις. Τὴς δὲ μιαιφονίας οἱ θεαταὶ χαλεπήναντες καὶ τοῦ τοῖς αἵμασιν ἐκείνοις ἐπιτερπομένου δαίμονος εἰσδεξάμενοι τὴν βακχείαν, κατέλευσαν τῆς εἰρήνης τὸν πρύτανιν. Τοῦτο μαθὼν ὁ θαυμαστὸς βασιλεὺς τὸν μὲν τοῖς νικηφόροις συνηρίθμησε μάρτυσι, τὴν δὲν πονηρὰν ἐκείνην ἔπαυσε θεωρίαν.

 δηλαδή:

Ὁ Ὁνώριος, ποὺ κληρονόμησε τὸ τμῆμα τῆς αὐτοκρατορίας στὴν Εὐρώπη, σταμάτησε τὶς μονομαχίες ποὺ γιὰ πολὺ καιρὸ γίνονταν στὴ Ρώμη. Ἡ ἀφορμὴ γι' αὐτὸ προέκυψε ἀπὸ τὴν ἀκόλουθη κατάσταση. Κάποιος μὲ τὸ ὄνομα Τηλέμαχος εἶχε γίνει μοναχός. Ξεκίνησε ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴ καὶ γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ πῆγε στὴ Ρώμη. Ἐκεῖ, ὅταν τὸ μυσαρὸ θέαμα λάμβανε χώρα, εἰσῆλθε κι αὐτὸς στὸ στάδιο καί, μπαίνοντας στὴν ἀρένα, προσπάθησε νὰ σταματήσει τοὺς ἄνδρες ποὺ μάχονταν ὁ ἕνας τὸν ἄλλο. Οἱ θεατὲς ἀγανάκτησαν καί, ἐμπνευσμένοι ἀπὸ τὴν τρέλλα τοῦ δαίμονα ποὺ εὐχαριστεῖται μὲ τέτοιες αἱματηρὲς πράξεις, λιθοβόλησαν τὸν εἰρηνοποιὸ μέχρι θανάτου. Αὐτὸ μαθαίνοντας ὁ θαυμαστὸς βασιλεύς, τερμάτισε τὸ κακὸ αὐτὸ θέαμα.

Θεοδώρητος, Ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία, 327.21-328.10 (5.26).

 

Ἦταν 1 Ἰανουαρίου 404.