Μαξιμίνος Δάια: πρὸς Τύριους

 

Δὲν ἦταν σὲ κανέναν ἄγνωστο πόσο εὐλαβικοὶ καὶ θεοσεβεῖς ἤσασταν πρὸς τοὺς ἀθανάτους θεούς, σεῖς ποὺ ἡ πίστη σας δὲν εἶναι μιὰ κούφια καὶ ξηρὴ λέξι, ἀλλὰ πίστι ποὺ ἀποδεικνύεται γεμάτη ἀπὸ ἐπιφανὴ καὶ πυκνὰ καὶ καταπληκτικὰ ἔργα […] Αὐτὸ τὸ σωτήριο φρόνημα εἶναι φανερὸ ὅτι σᾶς τὸ ἐμφύτευσαν οἱ θεοὶ χάρη στὴν πίστη σας, τὴν ὁποία σᾶς ἐμπνέει ἡ θεοσέβειά σας…

(Μετάφραση: Κ. Σιαμάκης)

Ἀπόσπασμα ἀπὸ κείμενο τοῦ αὐτοκράτορα Μαξιμίνου Δάια πρὸς τοὺς ἐθνικοὺς κατοίκους τῆς Τύρου στὴ διάρκεια τοῦ διωγμοῦ τῶν Χριστιανῶν. Τὸ κείμενο ἔχει τὴν ὁμοιότητα πρὸς ἄλλο κείμενο τοῦ ἴδιου αὐτοκράτορα, ἕνα διάταγμα πρὸς τὸν ἔμπιστό του Σαβίνο (Εὐσέβιος, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, 9.9^α.1-9), στὸ ὅτι γίνεται λόγος γιὰ ἀπέλαση τῶν Χριστιανῶν ἀπὸ τὶς πόλεις τῆς ἐπικράτειάς του ὅταν αὐτὸ ζητοῦσαν ἀπὸ τὸν Μαξιμίνο οἱ ἐθνικοὶ κάτοικοί τους. Συνεπῶς, δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι πλαστό.

Γίνεται λόγος σὲ παγανιστικὸ κείμενο γιὰ «πίστη» τῶν Ἐθνικῶν. Ἡ θρησκευτικὴ πίστη τῶν Ἐθνικῶν, λέει ὁ Μαξιμίνος, δὲν εἶναι κούφια οὔτε ξηρή, ἀλλὰ πίστη ποὺ ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα ἔργα. Ἡ πίστη τους ἐμπνέεται ἀπὸ τὴν θεοσέβειά τους. Γιὰ πίστη κάνουν λόγο καὶ τὰ Χαλδαϊκὰ Λόγια. Ἐκτὸς κι ἂν πρόκειται γιὰ πλαστογραφία, κάποιου φανατικοῦ Ἐθνικοῦ ἢ τοῦ Εὐσέβιου (ποὺ δὲν ἔχει τὴ φήμη πλαστογράφου), ἔχουμε μπροστά μας ἕνα κείμενο παγανιστικὸ τὸ ὁποῖο κάνει λόγο γιὰ «πίστη» στοὺς θεούς. Πρόκειται γιὰ ἕνα δεῖγμα τοῦ πόσο μιμοῦνταν οἱ Ἐθνικοὶ τοῦ 4^ου αἰ. τὴν χριστιανικὴ ὁρολογία, πράγμα ποὺ μὲ τὴ σειρά του δείχνει πόσο ἤδη εἶχε διαποτίσει ὁ Χριστιανισμὸς τὴν σκέψη τους καὶ τὴ νοοτροπία τῆς αὐτοκρατορίας.

Εὐσέβιος, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, ἔκδ. E. Schwartz, Eusebius Werke [GCS 2²], τ. 2, Berlin 1908, 814.12-15 καὶ 816.3-5 (8.7.4 καὶ 7):

Οὐδενὶ ἄγνωστον ἦν ὁποίας παρατηρήσεως καὶ θεοσεβείας πρὸς τοὺς ἀθανάτους θεοὺς ἐτυγχάνετε ὄντες, οἷς οὐ ψιλῶν καὶ ὑποκένων ῥημάτων πίστις, ἀλλὰ συνεχῆ καὶ παράδοξα ἔργων ἐπισήμων γνωρίζεται. […] ἥντινα διάνοιαν σωτηριώδη διὰ τὴν πίστιν τῆς ὑμετέρας θεοσεβείας τοὺς θεοὺς ὑμῖν ἐμβεβληκέναι δῆλόν ἐστιν.

Στὸ ἴδιο κείμενο ἐκτίθεται καὶ ἡ τρέχουσα παγανιστικὴ ἄποψη τῶν ἱερατείων καὶ τῶν παγανιστῶν φιλοσόφων γιὰ τὰ ἀποτελέσματα τῆς λατρείας τῶν θεῶν: Στὴ φροντίδα τῶν θεῶν ὀφείλεται ἡ καλὴ σοδειά, τὸ ὀλιγόχρονο τῶν πολέμων, τὸ καλὸ κλίμα τῆς ἀτμόσφαιρας, τὸ ὅτι οἱ τρικυμίες τῆς θάλασσας δὲν εἶναι πολὺ ἄγριες, τὸ ὅτι οἱ καταιγίδες δὲν ἔχουν μεγάλη δύναμη, τὸ ὅτι δὲν συμβαίνουν μεγάλοι καταστρεπτικοὶ σεισμοὶ ὥστε νὰ γκρεμίζονται τὰ βουνά. Ὁ Μαξιμίνος ὑποστηρίζει ὅτι ὅλα τὰ κακὰ ποὺ ἡ φροντίδα τῶν θεῶν ἐμπόδιζε νὰ λάβουν χώρα, συνέβησαν τώρα ἐξαιτίας τῆς «ὀλέθριας πλάνης τῆς κούφιας ματαιοφροσύνης τῶν παράνομων ἐκείνων ἀνθρώπων»· τῶν Χριστιανῶν. Τὸ κείμενο φαντάζει γραμμένο κατὰ παραγγελία ἀπὸ κάποιον στρατευμένο παγανιστὴ φιλόσοφο (ἀπὸ ἐκείνους ποὺ σὰν τὸν Πορφύριο, προέτρεπαν στὴν ἔναρξη τοῦ διωγμοῦ τοῦ 303) ἢ ἱερέα, ἀφοῦ οὔτε τὸ ὄνομα τῶν Χριστιανῶν ἀναφέρεται ἐξαιτίας τοῦ μίσους.