ἡ Ὕστερη Ἀρχαιότητά μας

Μετάφραση ἀπὸ τὸ Averil Cameron, Remaking the Past, στό: G. Bowersock – P. Brown – O. Grabar (ἐκδ.), Late Antiquity, a Guide to the Postclassical World, σσ. ix-x.

Πολλὰ ἀπὸ ὅσα δημιουργήθηκαν τὴν περίοδο ἐκείνη [τὴν Ὕστερη Ἀρχαιότητα] κυλᾶν ἀκόμη στὶς φλέβες μας. Γιὰ παράδειγμα, ἀπὸ τὴν Ὕστερη Ἀρχαιότητα καὶ ὄχι ἀπὸ κάποια παλαιότερη περίοδο τῆς ρωμαϊκῆς ἱστορίας, ἔχουμε κληρονομήσει τὴν κωδικοποίηση τοῦ ρωμαϊκοῦ δικαίου, ἡ ὁποία βρίσκεται στὴ βάση τοῦ δικαστικοῦ συστήματος τόσων πολλῶν κρατῶν στὴν Εὐρώπη καὶ στὴν Ἀμερική. [...] Ἡ βασικὴ δομὴ καὶ οἱ δογματικὲς διατυπώσεις τῆς χριστιανικῆς Ἐκκλησίας, καὶ στὸν λατινικὸ Καθολικισμὸ καὶ στὶς πολλὲς μορφὲς τοῦ Ἀνατολικοῦ Χριστιανισμοῦ, προέρχονται ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη [...] Ἀκόμη καὶ ἡ πρόσβασή μας στοὺς προγενέστερους κλασσικοὺς τοῦ ἀρχαίου κόσμου, στὰ Λατινικὰ καὶ τὰ Ἑλληνικά, κατέστη πιθανὴ μόνο διὰ τῆς ἀντιγραφικῆς δραστηριότητας τῶν Χριστιανῶν τῆς Ὕστερης Ἀρχαιότητας καθὼς καὶ τῶν συνεχιστῶν τους στὴν πρώιμη μεσαιωνικὴ περίοδο, οἱ ὁποῖοι βρίσκονταν σὲ ἕνα ἀτελείωτο, δίχως καταστάλαγμα, διάλογο μὲ τὸ δικό τους παγανιστικὸ παρελθόν.

Συγκρινόμενη μὲ τοὺς ἀκλόνητους, σχεδὸν ἀόρατους θεμελιώδεις θεσμοὺς καὶ ἰδέες ποὺ δημιουργήθηκαν στὴν Ὕστερη Ἀρχαιότητα καὶ ἀκόμη βρίσκονται στὰ θεμέλια τοῦ κόσμου μας, ἡ προγενέστερη κλασσικὴ περίοδος τοῦ ἀρχαίου κόσμου ἔχει μιὰ ὀνειρική, σχεδὸν πανάλαφρη ποιότητα. Εἶναι ἡ ὀνειρικὴ στιγμὴ τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ. Μπορεῖ νὰ λειτουργεῖ ὡς μιὰ μηδέποτε ἀποτυγχάνουσα πηγὴ ἔμπνευσης.