«Βαρβαρικὴ καὶ Σκυθικὴ γλώσσα»

Τὸ 867 ἢ λίγο νωρίτερα, ὁ Αὐτοκράτωρ Ρωμαίων Μιχαὴλ Γ΄, σὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν Πάπα Νικόλαο Α΄, χαρακτήρισε βαρβαρικὴ καὶ Σκυθικὴ τὴ Λατινικὴ γλώσσα. Ἡ ἐπιστολὴ τοῦ Μιχαὴλ Γ΄ δὲν σώζεται. Σώζεται ὅμως ἡ ἀπάντηση τοῦ Νικολάου:

Nicolaus episcopus servus servorum dei piisimo et dilectissimo filio superatori gentium atque tranquillissimo imperatori Michaheli a deo protecto semper Augusto, ἔκδ. E. Perels, Monumenta Germaniae Historica, τ. 6, Berlin 1925, 459.5-7, 14-32:

In tantam vero furoris habundantiam prorupistis, ut linguae Latinae iniuriam irrogaretis, hanc in epistola vestra barbaram et Scythicam appellantes ad iniuriam eius, qui fecit eam. Omnis enim operis derogatio ad opificis redundat iniuriam … Vel quia Christiani sunt, quorum linguam barbaram vel Scythicam appellatis, gloriam vestram quare non pudeat, obstupescimus. Cum enim barbari omnes et Scythae ut insensata animalia vivant, Deum verum nesciant, ligna autem et lapides adorent, in eo ipso, quo verum Deum colit lingua Latina, quantum barbaram vel Scythicam linguam  antecedat, agnoscitur. […] Iam vero, si ideo linguam Latinam barbaram dicitis, quoniam illam non intelligitis, cos considerate, quia ridiculum est vol appellare Romanorum imperatores et tamen linguam non nosse Romanam. Ad extremum autem, si iam saepe nominatam linguam ideo barbaram nuncupatis, quoniam a translatoribus in Graecam dictionem mutata barbarismos generat, non linguae Latinae, sed culpa est, ut opinamur, interpretum, qui quando necesse est non sensum e sensu, sed violenter verbum edere conantur e verbo. Ecce enim in principio epistolae vestrae imperatorem vos nuncupastis Romanorum et tamen Romanam linguam barbaram appellare non veremini. Ecce cotidie, immo vero in praecipuis festivitatibus inter Graecam linguam veluti quiddam pretiosum hanc, quam barbarm et Scythicam linguam appellatis, miscentes, quasi minus decori vestro facitis, si hac etiam non bene ac ex toto intellecta in vestris obsequiis ac officiis non utamini. Quiescite igitur vos nuncupare Romanorum imperatores, quoniam secundum vestram sententiam barbari sunt, quorum vos imperatores esse asseritis

Ὁδήγησες τὸν ἑαυτό σου σὲ τέτοια ἀφόρητη τρέλλα, ὥστε προσέβαλες τὴ Λατινικὴ γλώσσα ἀποκαλώντας την στὴν ἐπιστολή σου βαρβαρικὴ καὶ Σκυθική, πράγμα ποὺ συνιστᾶ προσβολὴ στὸν δημιουργὸ τῆς γλώσσας, γιατὶ κάθε δυσφήμιση ἑνὸς ἔργου ἐμπεριέχει ἐπίσης τὴν προσβολὴ πρὸς τὸν ποιητή του. […] Εἶναι γλώσσα Χριστιανῶν αὐτὴ ποὺ καλεῖς βαρβαρικὴ καὶ σκυθική. Εἶναι γνωστὸ ὅτι ὅλοι οἱ βάρβαροι καὶ οἱ Σκύθες ζοῦν σὰν τὰ ζῶα μέσα στὴν ἄγνοια, κι ὅτι δὲν γνωρίζουν τὸν ἀληθινὸ Θεὸ ἀλλὰ λατρεύουν δέντρα καὶ λίθους. Ἀπὸ αὐτὸ βλέπει καθένας πόσο ἀνώτερη εἶναι ἡ Λατινική, μὲ τὴν ὁποία λατρεύεται ὁ ἀληθινὸς Θεός, ἀπὸ τὴ βαρβαρικὴ και Σκυθική. […] Ἐπιπλέον, ἐὰν ἀποκαλεῖς βαρβαρικὰ τὰ Λατινικά, ἐπειδὴ δὲν τὰ καταλαβαίνεις, πρέπει νὰ εἶσαι προσεκτικός. Δὲν εἶναι γελοῖο νὰ ἀποκαλεῖσαι αὐτοκράτωρ Ρωμαίων ὅταν ἀγνοεῖς τὴ γλώσσα τῶν Ρωμαίων; Καί, τέλος, ἀποκαλεῖς αὐτὴ τὴ γλώσσα βαρβαρικὴ γιατὶ ἁπλῶς κατὰ τὴ μετάφραση ἀπὸ τὰ Λατινικὰ στὰ Ἑλληνικὰ ὑπεισῆλθαν ὁρισμένοι βαρβαρισμοί, γιὰ τοὺς ὁποίους, πιστεύουμε, δὲν φταίει ἡ Λατινικὴ ἀλλὰ οἱ διερμηνεῖς, ποὺ προσπάθησαν νὰ ἐξάγουν λέξεις ἀπὸ τὶς λέξεις παρὰ νὰ βγάλουν νόημα ἀπὸ τὸ νόημα. Στὴν πραγματικότητα, στὴν ἀρχὴ τῆς ἐπιστολῆς σου αὐτοαποκαλεῖσαι Αὐτοκράτωρ Ρωμαίων, ἀλλὰ δὲν φοβᾶσαι νὰ θεωρεῖς βαρβαρικὴ τὴ ρωμαϊκὴ γλώσσα. Στὴν πραγματικότητα, κάθε μέρα, εἰδικὰ κατὰ τὶς μεγάλες τελετές, εἰσάγεις στὴν Ἑλληνικὴ τὴ γλώσσα ποὺ καλεῖς βαρβαρικὴ καὶ Σκυθική (τὰ Λατινικά), σὰν αὐτὴ νὰ ἦταν πολύτιμο στολίδι. Καὶ αὐτὸ τὸ κάνεις ὡς ἐὰν θὰ ἡ μεγαλειότητά σου θὰ μειωνόταν ἐὰν δὲν χρησιμοποιοῦσες τὶς λατινικὲς λέξεις στὴν (αὐτοκρατορικὴ) συνοδεία σου καὶ στὰ ἀξιώματά σου, ἀκόμη κι ἂν αὐτὲς οἱ λέξεις δὲν χρησιμοποιοῦνται σωστὰ οὔτε κατανοοῦνται πλήρως. Γι’ αὐτό, ἐγκατάλειψε τὸν τίτλο Αὐτοκράτωρ Ρωμαίων, γιατὶ σύμφωνα μὲ τὴ δική σου ἄποψη, αὐτοὶ τῶν ὁποίων θὲς νὰ εἶσαι αὐτοκράτορας εἶναι βάρβαροι.